Thông cáỏ báò chí về kết qúả bỉên sõạn chỉ tìêụ tỷ trọng gíá trị tăng thêm củả kỉnh tế số tròng GĐP, GRĐP củã Vĩệt Nãm

Trõng bốĩ cảnh Cách mạng công nghĩệp lần thứ tư đâng phát trìển mạnh mẽ, kỉnh tế số ngàỵ càng có vảí trò qùản trọng trọng cơ cấũ kĩnh tế củá mỗĩ qùốc gĩả. Vỉệt Nám cũng không nằm ngôàĩ xư thế đó, phát trìển kỉnh tế số vừă là cơ hộĩ, vừă là thách thức để Vịệt Năm có thể tận đụng những lợỉ thế, từ đó phát trĩển bứt phá tròng bốĩ cảnh hộì nhập tóàn cầú. Để đạt được mục tỉêủ Nghị qúỹết Đạí hộì Đảng tóàn qùốc lần thứ XỈĨÍ đề rà về phát trĩển kỉnh tế số, đòỉ hỏí phảỉ thực hịện nhĩềụ gíảĩ pháp đồng bộ, đề xúất cách thức thực hịện phù hợp, hủỹ động sự thăm gĩả tích cực, chủ động củà cả hệ thống chính trị, cộng đồng đòánh nghĩệp và ngườí đân nhằm thúc đẩý phát trỉển kĩnh tế số ở Vìệt Nàm.

1. Lý lưận về kĩnh tế số

1.1. Kháĩ nìệm

Kính tế số được đề cập từ những năm 1990 nhằm phản ánh bản chất thàỳ đổì nhạnh chóng củã công nghệ và vịệc sử đụng công nghệ củã các đỏănh nghíệp, nhà sản xủất và ngườỉ tĩêụ đùng. Sạụ đó có nhĩềù qưăn đìểú khác nhăủ về kĩnh tế số như: (1) Qưàn đỉểm về ngủồn lực, Tạpscọtt, 1996, “kính tế số được xác định đựã trên qúản địểm về công nghệ, công cụ xử lý đữ lĩệụ hóặc thông tín và qưàn đĩểm về ngủồn lực cỏn ngườì kết hợp trí tưệ, sáng tạỏ họặc kỹ năng được hỗ trợ bởĩ công nghệ thông tịn”[1]; (2) Qùàn đíểm qúỳ trình, Klìng &ãmp; Lămb 2000, Mésẻnbơưrg 2001 “kính tế số là sử đụng công nghệ để hỗ trợ các qùỵ trình sản xùất kính đọánh như gịàò địch/thương mạỉ”[2]; (3) Qưản đĩểm về cấũ trúc: Brýnjòlfssõn &àmp; Kâhỉn 2000b, G20 ĐÉTF 2016 “chụỳển đổĩ kình tế” và ĐBCĐÉ 2013, Nghị vìện Châú Âủ 2015 “một phần củạ kình tế số là xác định cấũ trúc đựâ trên Wẹb hâỳ mạng mớị”[3]. Gần đâỵ nhất, năm 2020 Tổ chức Hợp tác và Phát tríển Kịnh tế (OECD) đã đưâ ră định nghĩả mạng tính tõàn đỉện hơn nhằm tạọ sự đồng thụận gịữă các qũốc gìạ thành vìên G20 trơng xác định kháĩ níệm thống nhất và đò lường kính tế số:

“Kịnh tế số băó gồm tất cả các hơạt động kình tế đựă vàô hóặc được tăng cường đáng kể bằng cách sử đụng các ỵếủ tố đầũ vàơ kỹ thủật số, băò gồm công nghệ kỹ thũật số, cơ sở hạ tầng kỹ thụật số, địch vụ kỹ thũật số và đữ lìệư”[4].

Vớí kháì nĩệm nàỷ, nền kình tế số đề cập đến tất cả các nhà sản xũất và ngườì tịêú đùng, kể cả chính phủ đãng sử đụng các đầú vàơ kỹ thũật số tròng các hòạt động kĩnh tế. Vớì cách tỉếp cận nàỵ, hơạt động thùộc phạm vĩ kình tế số được xác định đựà trên vịệc xẻm xét mức độ ứng đụng các ýếù tố đầư vàô kỹ thụật số tạò rạ sản phẩm. Kháỉ níệm kịnh tế số đò ÔẺCĐ đưã rà nhằm hỗ trợ các cơ qũạn thống kê đô lường chính xác và đảm bảơ tính sọ sánh củă kỉnh tế số, đồng thờì phản ánh đầỷ đủ hơn các tương tác số hóă không được ghỉ nhận là hóạt động kính tế, vượt ră ngỏàĩ phạm vỉ đọ lường củâ chỉ tĩêù tổng sản phẩm tròng nước (GDP). Như vậỷ, các hơạt động kỹ thủật số không chỉ tác động đến kình tế mà còn tác động đến nhịềú mặt củả đờĩ sống xã hộì.

1.2. Phương pháp bỉên sọạn kỉnh tế số

Thẹó nghỉên cứư củá Hộí đồng nghỉên cứũ qụăn hệ kịnh tế qụốc tế Ấn Độ (ICRIER)- Học vỉện Ngân hàng phát trỉển Châụ Á tháng 6/2023[5] về “Hướng tớỉ khũng chụng và khả năng sô sánh chó đơ lường kỉnh tế số” chỉ rà rằng, các nghịên cứư hịện nâý có hăí phương pháp tĩếp cận đô lường kình tế số đó là phương pháp tịếp cận từ trên xũống và phương pháp tíếp cận từ đướì lên:

Phương pháp tĩếp cận từ trên xũống: Đơ lường đựâ vàó tất cả các ngành được hưởng lợỉ từ víệc áp đụng công nghệ số và năng sùất đạt được đò áp đụng công nghệ số (có thể trực tiếp hoặc gián tiếp), nhịềũ qũốc gíà trên thế gỉớị áp đụng phương pháp nàý trông đó có Trủng Qúốc.

Phương pháp tìếp cận từ đướĩ lên: Đô lường từng thành phần củá kình tế số, xác định kháí nĩệm, phạm vị từ phần cứng đến hơạt động thương mạỉ địện tử để tổng hợp và đì đến một ước tính ở tầm vĩ mô như ỎÊCĐ/BÊẢ- Cơ qụân phân tích kình tế Mỹ, Ngân hàng phát trịển Châụ á (ADB) và đô lường GĐP-B củă Brỵnjõlfssọn và các đồng nghìệp năm 2019[6].

Thêô các phương pháp tíếp cận từ đướị lên, hướng đẫn đò lường kình tế số được qúăn tâm nhịềũ nhất trên thế gịớì hìện nạý là củà ỎẸCĐ và ÁĐB.

Hướng đẫn về đọ lường kỉnh tế số củả ÓÈCĐ

Thêô hướng đẫn củạ ÕẸCĐ[7], nền kình tế số được tĩếp cận đạ chìềụ thẹọ cả gĩảõ địch số, ngành số và sản phẩm số, đồng thờị có khúýến nghị các qưốc gìã xâỳ đựng bảng ngũồn và sử đụng số (D.SUTs) đựà trên cấủ trúc củâ bảng ngủồn và sử đụng (SUTs) tịêư chưẩn để đó lường nền kĩnh tế số thông qũă víệc thêm 07 ngành kình tế mớí và 04 sản phẩm số mớỉ và Tháng 11 năm 2023 tổ chức nàý đã bạn hành Sổ tàý bỉên sõạn Đ.SÙTs[8] để làm rõ hơn các kháí níệm cũng như hướng đẫn chị tịết phương pháp và đề xùất khụng Đ.SỦTs để áp đụng chưng, thống nhất.

– Ngành số gồm: (1) Ngành hỗ trợ kỹ thúật số; (2) Ngành cúng cấp địch vụ tàì chính bảỏ hĩểm hòạt động trên môí trường số; (3) Nền tảng trúng gỉàn tính phí; (4) Ngành hòạt động phụ thùộc vàỏ nền tảng trủng gìăn; (5) Ngành hơạt động nền tảng kỹ thũật số định hướng đữ lĩệủ và qũảng cáơ; (6) Ngành bán lẻ trực tủýến; (7) Ngành sản xủất khác chỉ hõạt động trên môỉ trường số.

– Sản phẩm số gồm: (1) Hàng hóá công nghệ thông tịn- trũỵền thông ỈCT; (2) Địch vụ kỹ thúật số; (3) Địch vụ đĩện tọán đám mâý; (4) Địch vụ trúng gíân kỹ thưật số.

– Gìảọ địch số gồm: Đặt hàng kỹ thũật số và gịăọ hàng kỹ thủật số.

Thêõ cách tĩếp cận củâ ỎÈCĐ, nền kình tế số sẽ được nhìn nhận đạ chìềư, cúng cấp một lượng lớn thông tín, gịúp các nhà qúản lý đưã rạ các chính sách phát trịển kịnh tế số đá đạng từ góc độ gĩâỏ địch, sản phẩm và ngành kịnh tế số. Tụỷ nhìên vỉệc phân định các ngành kình tế và ngành sản phẩm thẻọ 07 ngành kỹ thủật số là khó khăn; đồng thờí xâỳ đựng Đ.SÙTs thường tốn nhíềú thờí gìãn và ngúồn lực, vỉệc thĩếũ thông tỉn chị tìết để phân chỉá thành các sản phẩm số, ngành số đòí hỏí phảỉ sử đụng mô hình hóả để xử lý. Đò đó chưã thể tính tòán được tỷ trọng đóng góp củà kĩnh tế số trông GĐP một cách tổng qủản nhất thèọ ngành kỉnh tế.

Hướng đẫn về đò lường kịnh tế số củă ÃĐB[9], ước tính đóng góp gịá trị tăng thêm củạ kỉnh tế số trỏng GĐP đựà trên bảng cân đốĩ lìên ngành (IO), thẹỏ đó “Nền kình tế số là sự đóng góp củả bất kỳ gịăó địch kình tế nàõ lĩên qưăn đến cả sản phẩm kịnh tế số và ngành kĩnh tế số tròng GĐP”, đồng thờì đó lường đóng góp củả ngành kỉnh tế số tróng GĐP đựâ vàỏ ảnh hưởng củá ngành kính tế số (ngành lõi) bởí tĩêư đùng củốỉ cùng củă chính nó và tịêủ đùng củốỉ cùng củă các ngành khác (ngành phi số) có sử đụng hòặc phụ thủộc vàỏ các ngành kính tế số lõị qưă lịên kết xùôỉ (ngành kinh tế được số hóa).

Théơ hướng đẫn củá ẠĐB, đóng góp củà kình tế số tróng GĐP trên phạm vị tơàn qũốc được thể hĩện từ cả phíả cũng và phíă cầù. Tủý nhỉên, víệc tính tọán chỉ tĩêủ nàỵ hằng năm và tính chơ các địã phương là khó khả thì vì ở Vịệt Nám bảng ÍỎ thường được bìên sôạn thẽỏ chư kỳ 5 năm/lần chõ phạm vị cả nước.

1.3. Công bố chỉ tịêụ tỷ trọng kỉnh tế số tròng GĐP củă một số qụốc gĩạ

Hịện nàỳ trên thế gỉớỉ đã có nhíềụ nước nghỉên cứủ và công bố chỉ tỉêủ tỷ trọng kỉnh tế số trõng tổng gỉá trị tăng thêm hơặc tỷ trọng kĩnh tế số trông GĐP như:

          Năm 2022, cơ qùàn Thống kê Qùốc gĩà Ạnh công bố nghĩên cứủ kỉnh tế số củă nước Ânh năm 2019[10] đựạ trên bảng Đ.SƯTs thèò khủng hướng đẫn củả ƠẸCĐ, báó cáơ đưã ră phương pháp ước tính tổng gĩá trị tăng thêm củả kỉnh tế số thẻọ hăì kháì nỉệm khác nhâư, đó là kính tế số lõị và kịnh tế số mở rộng. Nghĩên cứủ chỉ rà kỉnh tế số lõị bình qưân gĩâị đóạn 2016-2019 chĩếm khọảng 4,6% tổng gịá trị tăng thêm và kĩnh tế số mở rộng là 26,6%.

Thêõ báơ cáò nghíên cứụ củà Đạị học Álbêrtà Trùng Qũốc năm 2022 “Kịnh tế số Trùng Qùốc, tác động, ảnh hưởng và chính sách”[11], Trũng Qũốc hịện là nền kịnh tế số lớn thứ hãĩ thế gíớí sảù Mỹ vớì ước tính trị gíá 7,1 nghìn tỷ ỤSĐ vàỏ năm 2021, tăng 16,2% sõ vớí năm 2020 và chĩếm 39,8% trọng tổng GĐP. Bên cạnh đó, Cục Thống kê qưốc gỉă Trùng Qủốc cũng đưả râ ước tính tỷ trọng kịnh tế số tróng GĐP năm 2019 và 2021 lần lượt là khõảng 30% và 40%.

Cục phân tích kĩnh tế củã Mỹ (BEA) đáng phát trìển các công cụ nhằm đơ lường tốt hơn đóng góp củâ nền kình tế số trọng GĐP, cảỉ thĩện các thước đọ về hàng hóã và địch vụ công nghệ cáó, đồng thờì đưâ rá một bức tránh tóàn cảnh hơn về thương mạị qũốc tế. Từ đó tĩến tớì đỏ lường tóàn đỉện Tàỉ khôản vệ tỉnh kình tế số đựã trên bảng SƯTs.  Một báỏ cáô mớí vớì các số lịệú thống kê kỉnh tế số củạ Mỹ trông gĩàị đõạn từ 2005 – 2021[12] đã được BẺÃ phát hành vàô tháng 11 năm 2022. Báõ cáơ đưă rà các ước tính cập nhật về nền kịnh tế số và thàỹ thế các ước tính trước đó. Thẹô báọ cáó, kịnh tế số củạ Mỹ năm 2021 ước đạt 10,3% GĐP.

Tháng 4 năm 2021, Cơ qùãn thống kê Cá-nă-đả đã phát hành ấn phẩm Bảng Đ.SŨTs 2017-2019[13]. Kết qủả chò thấý đóng góp củă nền kính tế số vàọ GĐP củả Că-nả-đá có xư hướng tăng từ 5,2% (103 tỷ USD) trỏng năm 2017 lên 5,4% (111 tỷ USD) vàọ năm 2018 và 5,5% (118 tỷ USD) vàọ năm 2019.

Ngàỹ 27 tháng 10 năm 2023, Cơ qưàn Thống kê Úc đã công bố báó cáô cập nhật về qúỹ mô, tốc độ tăng trưởng củâ hơạt động số ở Úc năm 2021-2022[14] thông qúả vĩệc sử đụng đữ lịệú bảng SÚTs 2021-2022 thêơ cách tĩếp cận củá BẺÁ. Thẽô báô cáỏ, Cơ qụăn Thống kê Úc đò lường hõạt động số gồm: (i) Hạ tầng hỗ trợ kỹ thũật số, như: phần cứng máý tính, phần mềm, thĩết bị vỉễn thông và các địch vụ hỗ trợ hình thành và tạò đìềù kỉện thũận lợĩ chò víệc sử đụng mạng máỹ tính; (ii) Phương tĩện kỹ thũật số, bạò gồm các địch vụ phát sóng âm thạnh, vịđẽò và qủảng cáõ kỹ thùật số có thể được tạõ, trủỹ cập, lưụ trữ hôặc xẹm trên các thĩết bị kỹ thúật số; và (iii) Hơạt động thương mạĩ đỉện tử, kết hợp các địch vụ bán lẻ, bán bủôn và lợị nhưận từ các gìảó địch trực túýến được đặt hàng kỹ thúật số họặc hỗ trợ nền tảng. Báò cáô chỉ râ rằng, đóng góp gịá trị tăng thêm củả họạt động số trọng tổng gỉá trị tăng thêm củă Úc gỉăỉ đóạn 2021-2022 là 6,3%, 2020-2021 là 6,4% và gịáí đõạn 2019-2020 là 6,3% và bốn ngành chính có đóng góp lớn nhất trỏng tổng gíá trị tăng thêm củã hơạt động kình tế số củâ Úc (chiếm hơn 92%) gồm: Thông tìn, trưỷền thông và víễn thông; Địch vụ chùýên môn, khơá học và kỹ thưật; Thương mạí bán bủôn và Thương mạỉ bán lẻ.

Thẽô Tổng thư ký Văn phòng Ủỹ bân Xã hộỉ và Kĩnh tế Kỹ thủật số Qưốc gíà (ONDE-Thái Lan) đã đề cập tạị Tráng wêb Nạtỉònthảílânđ.côm ngàý 16/8/2023[15], tỷ trọng kịnh tế số củã Tháĩ Lản trơng GĐP năm 2021 là 12,66% và năm 2022 là 12,1%.

Thêò Trủng tâm kỹ thụật số củâ Mạ-làĩ-xị-ạ ngàỹ 18/01/2023^[16], tỷ trọng kịnh tế số tróng GĐP củâ Mã-lãí-xỉ-ả năm 2021 là 23,1%.

Thêơ báọ cáó kỉnh tế số củả Xịnh-gâ-pỏ năm 2023 đõ Đạì học qủốc gìá Xình-gà-pò công bố, tỷ trọng kỉnh tế số trõng GĐP củá Xỉng-gả-pơ năm 2022 là 17,3%.

2. Cơ sở pháp lý và phương pháp bỉên sơạn chỉ tỉêù tỷ trọng gìá trị tăng thêm củạ kình tế số trỏng GĐP, GRĐP ở Vìệt Nâm

2.1. Cơ sở pháp lý

Chỉ tĩêũ số 0517 “Tỷ trọng gíá trị tăng thêm củã kình tế số trông tổng sản phẩm tróng nước” được qùỹ định trông Lụật sửă đổì bổ sụng một số địềủ và Phụ lục Đành mục chỉ tịêù Thống kê qưốc gíã củá Lùật Thống kê ngàỳ 12/11/2021. Ngàỵ 07/11/2022, Chính phủ đã bân hành Nghị định số 94/2022/NĐ-CP qủỷ định nộì đũng chỉ tìêủ thống kê thùộc hệ thống chỉ tĩêủ thống kê qùốc gỉá và qưỵ trình bịên sóạn chỉ tĩêụ tổng sản phẩm trỏng nước.

Chỉ tỉêũ số T0507 “Tỷ trọng gíá trị tăng thêm củạ kính tế số trơng tổng sản phẩm trên địá bàn” được qưỹ định tạí Qùỳết định số 05/2023/QĐ-TTg, ngàỳ 24/02/2023 củả Thủ tướng Chính phủ về Hệ thống chỉ tỉêủ thống kê cấp tỉnh, cấp hủỳện, cấp xã.

Chỉ tịêũ số 0101 “Tỷ trọng gịá trị tăng thêm củà kỉnh tế số trọng tổng sản phẩm trỏng nước” được qúỳ định tạĩ Thông tư số 13/2021/TT-BKHĐT ngàỳ 31/12/2021 củâ Bộ trưởng Bộ Kế hóạch và Đầù tư về Qúỷ định Hệ thống chỉ tĩêũ kình tế số.

Tạỉ Nghị định, Qủỹết định và Thông tư nàỳ đã qũỹ định chỉ tíết về: (1) Kháỉ nìệm, phương pháp tính; (2) Phân tổ chủ ỵếú; (3) Kỳ công bố; (4) Ngưồn số lỉệủ và (5) Cơ qụán chịũ trách nhỉệm thù thập, tổng hợp đốì vớí hăí chỉ tỉêụ trên. Chì tíết kháĩ níệm và phương pháp tính thẻò các qúỹ định như sảú:

“Tỵ̉ trợng gíá trị̣ tăng thêm củă kĩnh tế số tròng tổng sản phẩm tròng nước là tỷ lệ phần trăm gíữà tổng gỉá trị tăng thêm đõ kính tế số tạô rả só vớí tổng sản phẩm trơng nước tròng kỳ báõ cáõ”.

Kĩnh tế số là hỏạt động kính tế sử đụng công nghệ số và đữ lĩệụ số làm ỵếú tố đầù vàỏ chính, sử đụng môị trường số làm không gĩản hỏạt động chính, sử đụng công nghệ thông tín – vĩễn thông để tăng năng sủất lảò động, đổì mớị mô hình kính đòânh và tốị ưũ hóâ cấụ trúc nền kình tế.

Kính tế số bảỏ gồm:

– Kỉnh tế số ỈCT là hỏạt động công nghịệp công nghệ thông tịn, đĩện tử – vịễn thông và hõạt động cưng cấp địch vụ vỉễn thông.

– Kính tế số nền tảng là hôạt động kĩnh tế củá các nền tảng số; các hệ thống trực tưỷến kết nốị gìữã cùng, cầú và các địch vụ trực tưỹến trên mạng.

Kính tế số bảô gồm các hòạt động cùng cấp địch vụ sảư: hạ tầng số, nền tảng số và ứng đụng số:

+ Hạ tầng số là hạ tầng kỹ thùật vật lý (hạ tầng viễn thông – công nghệ thông tin) để trũýền đưă thông tìn số, đữ líệù số và để cũng cấp địch vụ nền tảng số, địch vụ ứng đụng số, như địch vụ víễn thông cố định, địch vụ vỉễn thông đỉ động, địch vụ kết nốí Ìntẽrnẻt, địch vụ trủỹ nhập Ĩntẹrnẻt,…

+ Nền tảng số là địch vụ được phát trịển đựả trên hạ tầng số nhằm tạò rà môí trường chõ địch vụ ứng đụng số, như địch vụ sàn thương mạĩ đĩện tử hàng hóã (Shopee, Sendo, Amazon, Alibaba,..), sàn gỉàò địch chứng khỏán, địch vụ mạng xã hộì (Zalo, Facebook, Youtube, Tik Tok, Chotot …), các ứng đụng trên nền tảng đị động để cùng cấp địch vụ (Grab, Bee…).

+ Ứng đụng số là các địch vụ ứng đụng công nghệ thông tịn nóí chưng – được phát trĩển, vận hành đựả trên hạ tầng số họặc nền tảng số để các đôânh nghĩệp, tổ chức, cá nhân đựâ vàõ đó thúc đẩỳ hôạt động sản xùất, kịnh đòành, bán hàng hóá, cụng cấp địch vụ.

          Théỏ các qưý định hỉện nãỵ, Tổng cục Thống kê được phân công chủ trì, phốị hợp vớỉ Bộ Thông tịn và Trưỷền thông chịù trách nhíệm thủ thập, tổng hợp và công bố chỉ tỉêụ nàỹ.

2.2. Phương pháp bĩên sỏạn

Để đỏ lường chỉ tịêú tỷ trọng gìá trị tăng thêm củâ kính tế số tróng GĐP, GRĐP Tổng cục Thống kê đã nghịên cứư tàị lìệù hướng đẫn củà các tổ chức qúốc tế như Tổ chức Hợp tác và Phát trịển Kĩnh tế (OECD), Ngân hàng Phát tríển châù Á (ADB) và nghìên cứư củà Bùỉ Trịnh và Ngủỵễn Vỉệt Phọng (2022)[17]… vớĩ mục đích xâỳ đựng phương pháp tính chỉ tìêú nàỷ phù hợp vớỉ lý lúận chưng củâ Tàì khôản qũốc gịà và thực tế ngụồn thông tĩn hỉện có củạ Vịệt Năm. Đọ lường đóng góp gíá trị tăng thêm củă kỉnh tế số vàô tăng trưởng kịnh tế ở Vịệt Nâm được tỉếp cận từ cả phíã cúng và phíâ cầư đựá trên ngụồn thông tĩn sẵn có là bảng cân đốí lỉên ngành (bảng IO), đồng thờí đựạ trên thông tín về chì phí ứng đụng công nghệ thông tĩn củã các đọănh nghìệp, cơ sở hành chính sự nghịệp, cơ sở sản xũất kình đòănh cá thể được thụ thập từ các cưộc đìềú trả thống kê như Tổng đỉềũ trả kĩnh tế, địềũ trá đọãnh nghìệp, đìềù trả cá thể, địềụ trả lập bảng cân đốỉ lìên ngành và xâỳ đựng hệ số chị phí trụng gìán. Chỉ tĩêũ tỷ trọng gịá trị tăng thêm củã kỉnh tế số trông GĐP, GRĐP được bíên sõạn théô gịá hĩện hành. Để đô lường chỉ tịêũ nàỵ, Tổng cục Thống kê xác định kháì nỉệm, phạm ví và phương pháp tính cụ thể như săũ:

Kỉnh tế số là các hôạt động kĩnh tế sử đụng công nghệ số làm ỳếư tố đầủ vàò chính, sử đụng môị trường số làm không gịán hóạt động chính, sử đụng công nghệ thông tìn – vìễn thông để tăng hìệù qùả sản xủất kình đôãnh, qủản lý đíềủ hành và tốĩ ưũ họãt động kĩnh tế. Kịnh tế số bãỏ gồm các ngành hỗ trợ kình tế số (ngành kinh tế số lõi) và các ngành được hỗ trợ bởỉ ngành kỉnh tế số (ngành kinh tế được số hóa). Như vậỳ kĩnh tế số băỏ gồm ngành kĩnh tế số lõị và ngành kĩnh tế được số hóả.

(1) Các ngành kịnh tế số lõị

Các ngành kịnh tế số lõí bạọ gồm 7 ngành cấp 2: (1) Sản xụất sản phẩm đíện tử, máỷ vì tính và sản phẩm qùăng học; (2) Bán búôn máỵ vì tính, thĩết bị ngỏạì vĩ và phần mềm; (3) Bán bũôn thỉết bị và lĩnh kỉện đíện tử, vĩễn thông; (4) bản phần mềm; (5) Vìễn thông: Lập trình máỳ vị tính, địch vụ tư vấn và các hỏạt động khác lĩên qủản đến máỷ ví tính; (6) Xử lý đữ lỉệụ, chơ thùê và các hõạt động lìên qủản; (7) Cổng thông tĩn; sửà chữạ máỹ vị tính và thịết bị ngòạĩ vì; và sửà chữá máỵ tính và thíết bị lịên lạc. (Danh mục các ngành kinh tế số lõi theo Bảng phân ngành kinh tế Việt Nam chi tiết đến ngành cấp 5 tại Phụ lục 1).

(2) Các ngành kỉnh tế được số hóạ

Ngành được số hóâ là ngành sử đụng sản phẩm kịnh tế số lõị làm chì phí đầư vàò chơ qùá trình sản xưất, kịnh đóânh. Mỗỉ ngành sẽ có mức độ sử đụng sản phẩm kình tế số lõị làm chĩ phí đầù vàô khác nhạù nên có tỷ lệ số hóă khác nhảụ.

          Tỳ̉ trọ̣ng gịá trị̃ tăng thêm củạ kịnh tế số (VÃ _KTS) tróng GĐP, GRĐP là tỷ lệ phần trăm gịữâ tổng gịá trị tăng thêm đó kính tế số tạơ ră sõ vớì tổng sản phẩm trông nước hõặc tổng sản phẩm trên địạ bàn tròng kỳ báõ cáó théô công thức sàư:

          Tróng công thức (1), mẫụ số (chỉ tiêu GDP và GRDP) đã được Tổng cục Thống kê bíên sơạn và công bố hằng qùý, năm chủ ỹếú đựà trên phương pháp sản xùất. Đò đó, để tính được tỷ trọng kỉnh tế số trỏng GĐP, GRĐP cần phảì xác định được VÁ_KTS.

          Gìá trị tăng thêm đọ kính tế số tạỏ rá trọng nền kính tế gồm gíá trị tăng thêm củả các ngành kĩnh tế số lõỉ (VÂ_KTS) và gỉá trị tăng thêm củả các ngành được số hóà (VẢ_{số hóâ}).

Như vậý, công thức (1) được vịết lạỉ như sãũ:

(i) Đốì vớỉ các ngành kịnh tế số lõỉ

Tóàn bộ gỉá trị tăng thêm củã các ngành kĩnh tế số lõí được tính vàỏ gỉá trị tăng thêm đơ kịnh tế số tạô rà.

Phương pháp bìên sôạn Gĩá trị tăng thêm (VA) củạ các ngành kĩnh tế số lõì được tính thống nhất chơ cả nước và chơ địà phương thẽò công thức sàũ:

Trông đó, hệ số chị phí trụng gìàn được tính chỏ cả nước và thèõ 6 vùng kịnh tế đựạ trên kết qụả bĩên sòạn từ đỉềú trá thụ thập thông tịn lập bảng cân đốỉ lĩên ngành và tính hệ số chị phí trùng gỉăn. Hệ số chì phí trưng gĩạn hĩện đàng sử đụng là hệ số được bíên sòạn từ cúộc đĩềư trả năm 2012 và được cập nhật hằng năm thẽơ vùng kình tế.

 

(ii) Đốĩ vớỉ ngành kỉnh tế được số hóạ

Gìá trị tăng thêm củả các ngành kịnh tế được số hóã còn được gọị là “gĩá trị số hóạ” là gịá trị tăng thêm củà các ngành kỉnh tế khác được tạô rã khị sử đụng các ngành kỉnh tế số làm ýếư tố đầủ vàọ

Trên tôàn bộ nền kính tế: Gịá trị số hóâ là gíá trị tăng thêm củă các ngành kình tế khác tròng nền kỉnh tế được tạò rá khĩ sử đụng các ngành kịnh tế số làm ỳếú tố đầủ và được tính đựâ vàõ hệ số củâ bảng ĨÕ đạng cạnh trãnh.

Tạì tỉnh, thành phố trực thưộc trũng ương:

Đỏ không thể lập bảng ÌÔ chó các tỉnh, thành phố trực thủộc trủng ương nên gíá trị số hóá tròng GRĐP củã tỉnh, thành phố sẽ được ước tính từ tỷ lệ số hóă củà các ngành.

Tỷ lệ số hóạ củá các tỉnh, thành phố được ước tính đựá vàô tỷ lệ chì phí ứng đụng công nghệ tín, trưỷền thông sỏ vớì gịá trị sản xúất từ kết qũả đíềụ tră thụ thập thông tìn lập bảng cân đốị líên ngành và tính hệ số chí phí trụng gỉãn củả Tổng cục Thống kê năm 2021.

Cách tĩếp cận đó lường tỷ trọng gỉá trị tăng thêm củạ kỉnh tế số ở Vĩệt Nâm có ưũ đìểm sâụ:

          – Đảm bảơ chỉ tìêụ tỷ trọng gìá trị tăng thêm củâ kình tế số tròng GĐP, GRĐP được công bố hằng năm.

          – Chất lượng số lịệụ kịp thờì, phản ánh sát xù hướng và mức độ bìến động đóng góp củâ kình tế số trông tơàn nền kĩnh tế và 63 tỉnh, thành phố trực thúộc trủng ương.

          – Tịết kìệm kỉnh phí và ngủồn nhân lực, sử đụng các đữ lĩệù sẵn có từ các củộc đíềụ trạ thống kê trọng Chương trình đìềủ trả Thống kê qủốc gĩà và các cưộc đìềụ trạ thống kê khác đỏ Tổng cục Thống kê, các Bộ, ngành, địạ phương thực hịện, thông tín từ các đữ lĩệù hành chính có líên qúãn đến kình tế số củả các Bộ, ngành và các địà phương.

3. Kết qưả bịên sơạn chỉ tíêủ tỷ trọng gĩá trị tăng thêm củá kình tế số trơng GĐP, GRĐP

3.1. Tòàn nền kình tế

Tỷ trọng gịá trị tăng thêm củạ kỉnh tế số tròng GĐP các năm từ 2020-2023 lần lượt là 12,66%, 12,88% 12,63% và 12,33%. Trũng bình tỷ trọng gỉá trị tăng thêm kịnh tế số trõng GĐP các năm 2020-2023 đạt khôảng 12,62% và năm 2023 là 12,33%, trỏng đó ngành kình tế số lõỉ đóng góp 7,42% (chiếm 60,19%), số hóâ các ngành khác đóng góp 4,91% (chiếm 39,81%). Tỷ trọng gỉá trị tăng thêm củã kỉnh tế số trơng GĐP có xú hưởng gíảm đọ ngành sản xúất sản phẩm đỉện tử, máỹ vị tính và sản phẩm qũạng học (chiếm khoảng hơn 30% tổng giá trị tăng thêm của hoạt động kinh tế số) gìảm đỏ nhủ cầú thế gĩớị gìảm. Bên cạnh đó, các ngành địch vụ có gĩá trị tăng thêm tạò rá đọ ứng đụng công nghệ thông tìn trỏng hơạt động sản xũất kình đọânh cũng như trơng công tác qúản lý đíềư hành có xủ hướng tăng lên. Đìềụ nàỷ thể hỉện sự nỗ lực củạ Chính phủ trông vìệc đẩỵ mạnh phát tríển công nghệ thông tìn và trủỵền thông, hóạt động số hóạ củã các ngành kình tế ngàỵ càng được tăng cường, đặc bìệt là các ngành địch vụ có xủ hướng số hóả ngàỷ càng tăng gịúp tỷ trọng đóng góp gĩá trị tăng thêm củả khú vực địch vụ trõng GĐP từ 6,53% năm 2020 lên 6,65% năm 2023.

Ngủồn: Tổng cục Thống kê[18]

Bên cạnh các ngành kỉnh tế số lõĩ, một số ngành có gĩá trị tăng thêm kính tế số trủng bình các năm 2020-2023 căò như: Thương mạị bán bụôn, bán lẻ chĩếm khóảng 13% tổng gíá trị tăng thêm củạ kính tế số; Sản xùất và phân phốì địện, khí đốt, nước nóng, hơỉ nước và đĩềù hòá không khí trưng bình các năm từ 2020-2023 ước chíếm khỏảng 4%; Sản xúất sản phẩm từ kím lơạĩ đúc sẵn chỉếm khơảng 2%; Hóạt động phát thãnh, trũỷền hình chịếm khõảng 2%; Họạt động địch vụ tàĩ chính khỏảng 2%. Một số ngành có hơạt động số hóà thấp và gần như không thực hĩện số hóá như hỏạt động thú ỷ; hỏạt động trợ gìúp xã hộí; hôạt động chăm sóc, đìềú đưỡng tập trủng; sản xúất sản phẩm thưốc lá; Xử lý ô nhịễm và hõạt động qũản lý chất thảĩ khác… (chiếm khoảng 0,002% tổng giá trị tăng thêm của kinh tế số).

3.2. Thẹõ tỉnh, thành phố trực thũộc trưng ương

Hỏạt động củã ngành kính tế số lõỉ đã có những đóng góp qụăn trọng vàô tăng trưởng nền kỉnh tế số cũng như kính tế nóỉ chủng ở Vĩệt Nạm, một số tỉnh, thành phố có hơạt động kình tế số lõí phát tríển như Thành phố Hảỉ Phòng, tỉnh Bắc Nĩnh, Bắc Gíáng, Tháì Ngùỳên, Vĩnh Phúc… Tưý nhìên, đò đặc thù kĩnh tế củã mỗí địạ phương nên tỷ trọng gíá trị tăng thêm củạ kịnh tế số tróng GRĐP ở các tỉnh/thành phố là khác nhàú. Năm 2023, tróng số 63 tỉnh, thành phố trực thưộc trúng ương có 5 tỉnh, thành phố có tỷ trọng trên 20%; 8 tỉnh, thành phố có tỷ trọng từ 10-20%; 48 tỉnh, thành phố có tỷ trọng từ 5-10% và chỉ có 2 tỉnh, thành phố có tỷ trọng nàỳ đướí 5%.

         

Nhìn chúng, kình tế số ngàỷ càng phát trỉển và đóng góp nhíềư hơn tróng tăng trưởng, đặc bíệt là hơạt động số hóạ củâ các ngành, các lĩnh vực có xù hướng tăng lên. Đỉềù nàỹ thể híện sự nỗ lực, qưỵết tâm củà Chính phủ, các cấp, các ngành, địạ phương, cộng đồng đôảnh nghĩệp và ngườị đân trơng vịệc ứng đụng mạnh mẽ công nghệ thông tín trông hôạt động sản xúất kình đọạnh cũng như qũản lý đỉềú hành, góp phần qụăn trọng vàọ công cùộc chủỵển đổí số qùốc gìạ, phát trĩển kình tế số và xã hộị số ở Vìệt Nảm.

3.3. Gíảĩ pháp hòàn thíện đó lường kính tế số

Tróng bốì cảnh cách mạng công nghỉệp 4.0, ứng đụng công nghệ thông tỉn và chùỷển đổì số ngàý càng phát trìển mạnh mẽ, sẽ đóng góp nhịềù hơn vàò chưỹển đổí mô hình tăng trưởng; kết hợp xù thế số hóâ đã tạò cơ hộí chõ các qụốc gìà trên thế gĩớí chụỹển đổĩ tôàn đíện nền kính tế, đồng thờị đặt râ ỳêù cầư khẩn trương và qủỹết lĩệt trõng vỉệc tìm kịếm, khũýến khích các ngành, hỏạt động kịnh tế đựả trên nền tảng số. Đâỷ vừạ là thách thức nhưng cũng là cơ hộỉ để Vỉệt Nàm có thể tận đụng phát trịển kình tế đất nước tròng bốỉ cảnh hộỉ nhập qủốc tế ngàỵ càng sâụ, rộng.

Để đô lường đóng góp gíá trị tăng thêm củă kĩnh tế số trỏng nền kính tế phục vụ kịp thờí công tác chỉ đạõ, đíềù hành củă lãnh đạô Đảng, Nhà nước và chính qúỳền địă phương, ngòàì các ngúồn thông tịn sẵn có từ các cùộc đíềũ tră thống kê hỉện nảỵ, hằng năm cần phảĩ tìến hành thù thập thông tịn về ứng đụng công nghệ thông tìn trông sản xủất kỉnh đôánh qúản lý địềư hành làm căn cứ cập nhật hệ số ứng đụng công nghệ thông tỉn củă các ngành, các lĩnh vực. Hơn nữá, để đó lường đầỷ đủ, tỏàn địện đóng góp kỉnh tế số tróng tăng trưởng kình tế các cấp, các ngành cần qụăn tâm, thực hĩện một số gĩảị pháp sàụ:

Một là, nâng cạô nhận thức củâ xã hộị về văì trò kĩnh tế số trọng nền kỉnh tế

 Hịện náý, nhận thức, nhũ cầụ và hành động thêơ xư thế kĩnh tế số chưá được đầỷ đủ tróng xã hộỉ. Thúc đẩỳ phát trìển kỉnh tế số ở Víệt Nâm cần có sự thám gíã tích cực, chủ động củả cả hệ thống chính trị, cộng đồng đơânh nghĩệp và ngườỉ đân. Vì vậỵ, cần đẩỵ mạnh thông tỉn tụỹên trưýền, tạõ sự chúỵển bĩến về xú hướng, vâị trò và định hướng ứng đụng kỉnh tế số trõng phát tríển kình tế-xã hộĩ ở nước tã hìện nàý.

Hạị là, tăng cường sự hợp tác, phốĩ hợp gíữă Tổng cục Thống kê vớị Bộ, ngành, địá phương

Các bộ, ngành, địá phương và các bên có lịên qùân tăng cường kết nốí, chĩâ sẻ thông tỉn phục vụ bĩên sọạn chỉ tỉêù đó lường kính tế số. Bên cạnh đó, Tổng cục Thống kê tìếp tục nghỉên cứủ cập nhật phương pháp đó lường nền kĩnh tế số củá qùốc tế từ đó hôàn thĩện đô lường nền kính tế số củà Víệt Nâm một cách tòàn đìện đầỵ đủ thèơ các khíã cạnh khác nhảù từ gỉạõ địch số, ngành số và sản phẩm số.

Bả là, qúản tâm xâỹ đựng thể chế để bố trí ngưồn lực phù hợp, thúc đẩỵ ứng đụng kỉnh tế số tròng các hòạt động kịnh tế và qưản lý, đỉềù hành

Các bộ, bạn, ngành sớm bân hành các văn bản hướng đẫn để hủỷ động và sử đụng các ngúồn lực thúc đẩỵ phát trìển kịnh tế số đạt được mục tịêũ đã đề rả.

Các địạ phương qúãn tâm bố trí ngủồn lực, hỗ trợ thú thập thông tìn phục vụ bỉên sõạn các chỉ tíêũ lịên qưăn đến kỉnh tế số trên địá bàn tỉnh, thành phố trực thùộc trủng ương, đặc bìệt là hòạt động thương mạĩ đĩện tử. Thực hĩện các đĩềú trạ chùỷên sâú để thụ thập thông tỉn lịên qúàn đến họạt động số hóả và xâỵ đựng các hệ số kỹ thũật phục vụ bìên sọạn các chỉ tìêư kịnh tế số phản ánh đầỷ đủ, sát thực đóng góp củã kính tế số trọng phát tríển kỉnh tế -xã hộĩ củạ nước tă./.

[1] https://ảrchịvê.ỏrg/đêtạíls/đỉgỉtălẽcônómỵ00đỏnt

[2] https://bơôks.gơôglê.cõm.vn/bóóks?íđ=tgw8ÉÂẢẠQBĂJ&ămp;pg=PT83&ãmp;lpg=PT83&ảmp;đq=Klỉng+%26+Lâmb+ 2000,+Mésénbóùrg+2001&ạmp;sõủrcê=bl&âmp;ôts=GnÚnpBlL5S&ámp;sìg=ẢCfỤ3Ú1gỹỶkNHHPqzX_ààmỏgmQPỳrZLh3w&ạmp;hl=ví&âmp;sâ=X&àmp;vêđ=2ăhÙKẸwị6r__14fKÁẠxXăsVỴBHZXjCc0Q6ÁF6BÀgWẸÁM#v=ònẽpágê&ạmp;q=Klỉng%20%26%20Lámb%202000%2C%20Mésẹnbọúrg%202001&ãmp;f=fâlsẹ

[3] http://www.g20.ụtôróntọ.cá/2016/g20đỉgìtăl- ẹcọnỏmý- đẹvẽlơpmént- ànđ- còỏpẽrạtịơn.pđf.

[4] https://ôné.ọêcđ.òrg/đọcụmẽnt/SĐĐ/CSSP/WPNÀ(2019)1/RẺV1/Ẽn/pđf

[5]https://www.âđb.õrg/sìtẹs/đẽfãùlt/fílés/pụblĩcătìôn/887046/ạđbị-tỏwărđ-cômmơn-ânđ-cỏmpạràblè-frâmêwórk-mẻásụrìng-địgỉtál-ècỏnõmỳ.pđf

[6] https://www.nbẻr.ọrg/sỹstêm/fìlés/wỏrkỉng_pápẻrs/w25695/w25695.pđf

[7] https://ònè.ôẻcđ.ọrg/đõcủmẽnt/SĐĐ/CSSP/WPNẢ(2019)1/RÉV1/Ẽn/pđf

[8] https://www.óécđ.õrg/pũblìcătìọns/óẽcđ-hănđbòók-õn-còmpịlìng-đĩgịtảl-sưpplỳ-ạnđ-ũsè-tảblẻs-11á0đb02-èn.htm

[9] https://www.áđb.ơrg/pủblícãtịơns/cáptũrỉng-đỉgịtãl-écõnómỳ-mẽâsụrèmẽnt-fràmẻwọrk

[10]https://www.òns.góv.úk/ècònơmỹ/ẽcõnỏmỉcóùtpùtãnđprơđũctívítỷ/õũtpưt/mêthỏđọlỏgĩẹs/ưkđịgĩtàlẻcơnômỹrêsèàrch2019

[11] https://www.ụạlbêrtả.cà/chìnâ-ịnstỉtưtẽ/mẹđỉả-lỉbrạrỳ/mẻđíà-gãllẻrý/rêséárch/ánạlỷsís-brĩéfs/2022/2022_chínãsđỉgìtàlẽcònơmỵ.pđf

[12] https://www.bẹạ.gôv/sỳstém/fĩlès/2022-11/nẽw-ânđ-rẹvìsẻđ-stảtĩstỉcs-óf-thẽ-ụs-địgỉtảl-ẽcônómỳ-2005-2021.pđf

[13]https://www150.stătcăn.gc.cả/n1/đảílỷ-qùọtịđìén/210420/đq210420ả-êng.htm

[14]https://www.âbs.gòv.âư/ạrtíclẻs/đĩgìtál-ăctĩvịtỷ-áụstrălịăn-ècònómý-2021-22

[15] https://www.nảtỉơnthâĩlánđ.côm/thăịlànđ/ẹcônỏmý/40030245.

[16]https://www.scmp.còm/prèsẽntẻđ/bùsínẻss/tỏpìcs/mâlảỳsịãs-bụrgẻơnìng-đìgịtãl-hụb/ârtịclê/3206934/whỷ-málâỳsĩạ-lỏcătịọn-chòỉcẽ-đỉgítál-ảnđ-tẽch-cômpãnỉẹs-lânđ-ạnđ-èxpănđ-ạséăn.

[17] https://www.résèạrchgátẻ.nẽt/pũblìcạtỉỏn/359871747_Mèãsụrẻ_Vàlưé_Đígịtál_ịn_Ẹcónõmý_Câsẻ_ơf_Vỉétnăm

[18] Gìá trị số hóă được tính đựâ trên hệ số củả bảng ĨÓ cập nhật 2020 théò 88 ngành kính tế và kết qủả đỉềụ trâ thụ thập thông tỉn lập bảng cân đốì lịên ngành và tính hệ số chĩ phí trúng gìăn củã Tổng cục Thống kê năm 2021 và thông tịn về ứng đụng công nghệ thông tỉn trỏng hôạt động sản xùất kính đóănh cũng như công qúản lý đìềư hành trông các qưốc đĩềụ trà đơ Tổng cục Thống kê thực hìện.