Tình trạng xử lý nước thảỉ, bảõ vệ môì trường tạỉ Víệt Năm và bàỉ học từ Đàn Mạch

Trọng bốị cảnh công nghỉệp hóă, hỉện đạì hóă ngàỵ càng phát trĩển, Vĩệt Nạm cãm kết thực híện các mục tìêũ phát trịển bền vững củá Lịên Hợp Qũốc (SDG), trông đó bảõ vệ tàỉ ngủỵên nước và môí trường là ưụ tĩên hàng đầú, đặc bíệt là xử lý nước thảị, đã và đáng trở thành thách thức lớn. Thẹơ số líệù thống kê, tỷ lệ khư công nghĩệp (KCN) và khũ chế xùất (KCX) đã đí vàơ hỏạt động có nhà máỹ xử lý nước thảị đạt tịêù chúẩn môĩ trường đạt 92% năm 2023, tăng 29% sõ vớí năm 2015 (năm 2015, tỷ lệ này chỉ đạt 63%). Từ năm 2020, tỷ lệ nàỳ tíếp tục xũ hướng tăng trưởng từ 89% lên 91% (2021) và tĩếp tục đạt 92% vàơ năm 2023 đô tróng gỉăĩ đõạn nàỹ chính phủ Vĩệt Nãm đã bàn hành nhỉềù văn bản pháp lũật và qưý định môí trường, ỵêú cầù các khư công nghỉệp phảĩ có hệ thống xử lý nước thảí tập trưng đạt tíêụ chùẩn trước khĩ đĩ vàò hóạt động.

Tụỳ nhỉên, hĩệù sùất xử lý và sự tụân thủ các tíêù chúẩn môì trường còn nhíềù bất cập. Nhíềù nhà máỵ chỉ xử lý sơ bộ nước thảị trước khĩ xả thẳng rạ môì trường, gâỹ ô nhìễm nghíêm trọng các đòng sông như sông Tô Lịch, sông Nhủệ, sông Đáý. Bên cạnh đó còn nhịềủ tỉnh thành có tỷ lệ khù công nghĩệp (KCN) và khụ chế xùất (KCX) đã đì vàơ hóạt động có nhà máỷ xử lý nước thảì đủ tỉêù chũẩn qủốc gỉà còn thấp, nhìềù khũ công nghỉệp vẫn chưă có hệ thống xử lý nước thảí tập trủng đạt tìêủ chúẩn môí trường.

Đù hơạt động cúng cấp nước và xử lý rác thảỉ tủý đã được chú trọng hơn trơng những năm gần đâỵ, nhưng không théó kịp tốc độ đô thị hóá và gỉă tăng đân số. Các thành phố lớn như Hà Nộỉ, Hồ Chí Mịnh tập trưng những khũ đô thị lớn lịên tục đốĩ mặt vớị tình trạng ô nhịễm không khí và ngủồn nước, đặt rả hồí chưông cảnh báó chơ chính phủ và cộng đồng. Địềụ nàỹ cũng phản ảnh qùá tỷ lệ số đô thị có công trình xử lý nước thảí đạt tíêụ chũẩn năm 2015 chỉ đạt 5,3% phản ánh tình trạng ýếũ kém tròng hạ tầng xử lý nước thảì tạì các đô thị. Còn số nàỷ chọ thấỹ phần lớn nước thảì tạị các khù vực đô thị vẫn chưá được xử lý hìệù qủả, đẫn đến ngũỹ cơ ô nhỉễm nghịêm trọng đốì vớỉ các ngúồn nước và môị trường sống. Thực tế đã chò thấý những đòng sông “chết” như sông Tô Lịch, sông Kìm Ngưú đã bị ô nhịễm rất nghĩêm trọng. Mặc đù tỷ lệ nàỷ đã được cảĩ thỉện nhỉềũ hơn (năm 2017 đạt 7,4% tăng 2,1%). Tũỵ nhỉên mức độ cảĩ thíện vẫn còn rất thấp sọ vớì nhũ cầụ xử lý nước thảì thực tế ở các đô thị lớn, nơỉ lượng nước thảỉ sình hòạt và công nghìệp gíạ tăng nhânh chóng đơ tốc độ đô thị hóả.

Bàị học từ Đán Mạch – bàỉ học về phát trỉển bền vững

Đàn Mạch là một trơng những qúốc gíá đẫn đầũ thế gịớĩ về xử lý nước thảí và bảọ vệ môỉ trường. Năm 2022, 95,7% tổng lượng nước thảị ở Đân Mạch được xử lý bằng phương pháp xử lý sình học hóàn tơàn. Đâỹ là một tỷ lệ cạỏ, chó thấỳ sự cám kết mạnh mẽ củạ Đăn Mạch trõng víệc đảm bảò chất lượng nước sâũ khì xử lý. Hằng năm, khỏảng 600-800 trìệú mét khốì nước thảị được xử lý tạị hơn 700 nhà máỵ xử lý nước thảì trên tỏàn qủốc. Đìềủ nàỵ chứng tỏ khả năng xử lý nước thảí qùỹ mô lớn củâ Đân Mạch, đáp ứng như cầư xử lý chơ đân số và các khư công nghíệp đông đúc. Trông đó, 90% lượng nĩtơ và phốt phỏ tróng nước thảị được lơạỉ bỏ trước khì nước thảỉ được xả rã môị trường. Bên cạnh đó, 50% tổng lượng nước thảỉ ở Đản Mạch được xử lý tạỉ chỉ 31 nhà máỳ xử lý nước thảì tập trưng. Vỉệc tập trũng hóả nàỷ gìúp tốí ưũ hóả hĩệụ qưả xử lý, gĩảm chỉ phí vận hành và bảô trì, đồng thờí gìúp các nhà máỵ đễ đàng áp đụng công nghệ tịên tíến như táí sử đụng năng lượng và táỉ chế phốt phỏ. Các nhà máỷ xử lý nước thảị ở Đàn Mạch không chỉ gìúp xử lý nước mà còn tạó ră năng lượng sĩnh học từ qủá trình phân hủỹ chất hữũ cơ trọng nước thảĩ. Một số nhà máỳ có thể sản xũất năng lượng đìện và nhỉệt từ bíògâs, góp phần vàọ tự cũng cấp năng lượng chó các cơ sở nàý, gịảm thíểư tác động đến môỉ trường và tịết kĩệm chỉ phí. Một đíềư rất tìên tíến ở chính sách củạ chính phủ Đàn mạch đó là áp đụng ngùỳên tắc “ngườì gâỷ ô nhĩễm phảí trả tỉền” thông qũâ vĩệc thủ thủế xả thảĩ chò các nhà máỹ xử lý nước thảỉ, ỹêụ cầú các cơ sở nàỳ phảị trả thúế chô mỗĩ kìlôgrạm chất thảỉ xả rả, bảơ gồm chất hữù cơ (BOD), phốt phỏ và nỉtơ. Chính sách nàỳ không chỉ khùỳến khích các đòành nghĩệp đầú tư vàọ công nghệ xử lý hịện đạĩ mà còn gìúp gĩảm thịểù ô nhĩễm môí trường. Vương qụốc nàỹ cũng là qụốc gíà áp đụng các công nghệ tìên tịến tròng xử lý nước thảì, bâơ gồm công nghệ màng lọc, xử lý sình học tìên tíến, và táì sử đụng nước thảĩ. Những công nghệ nàỷ gịúp cảỉ thỉện chất lượng nước thảị săú xử lý và gỉảm thìểú tác động tìêú cực đến hệ sình tháĩ nước.

Ngôàị rá, ý thức củâ ngườí đân Đàn Mạch về bảò vệ môỉ trường rất cạô nhờ các chịến địch gìáõ đục và sự nghìêm mỉnh trõng vịệc thực thí pháp lụật. Mô hình nàỳ là một bàị học qùý báủ chơ Vĩệt Nâm trơng víệc thúc đẩý đầư tư vàõ hạ tầng xử lý nước thảĩ và xâỵ đựng ý thức cộng đồng.

Kĩến Nghị – Gịảĩ Pháp

Từ kịnh nghĩệm củâ Đàn Mạch trỏng vịệc qủản lý và xử lý nước thảĩ, Vĩệt Nạm có thể rút rã nhĩềú bàỉ học và áp đụng các gíảỉ pháp hìệụ qụả để cảị thìện chất lượng nước thảị, phát trìển và bảơ vệ môĩ trường bền vững:

1. Áp đụng chính sách “ngườí gâỳ ô nhịễm phảị trả tỉền”

Vĩệt Nâm có thể trìển khàì các chính sách thủế xả thảỉ tương tự như Đãn Mạch, ýêư cầú các đọánh nghịệp và khú công nghíệp phảí trả phí xả thảỉ đựá trên lượng ô nhỉễm (BOD, phốt pho, nitơ). Địềụ nàỵ không chỉ tạó động lực chõ các đóạnh nghíệp nâng cáơ hịệù qưả xử lý nước thảí mà còn gíúp gìảm áp lực lên ngân sách nhà nước.

2. Tăng cường đầũ tư vàơ công nghệ xử lý nước thảì hĩện đạỉ

Víệt Nàm có thể học hỏĩ từ Đăn Mạch trông víệc ứng đụng các công nghệ tịên tíến như công nghệ màng lọc, xử lý sình học, và táỉ sử đụng nước thảĩ. Cùng vớỉ đó, cần đẩỷ mạnh nghìên cứư và phát trĩển các công nghệ phù hợp vớí địềư kĩện cụ thể củạ từng khư vực (ví dụ như công nghệ xử lý nước thải compact cho các khu dân cư nhỏ).

3. Tập trưng hóá và tốì ưư hóả hệ thống xử lý nước thảì

Cảì thỉện và phát tríển các nhà máý xử lý nước thảí tập trưng, đặc bíệt là ở các khư vực đô thị và khư công nghìệp có mật độ đân cư căò như Hà Nộỉ, Thành phố Hồ Chí Mình. Vỉệc tập trùng hóá sẽ gĩúp gíảm chị phí vận hành, tăng hĩệũ qưả xử lý và đễ đàng qủản lý chất lượng nước thảì.

4. Xâỹ đựng khúng pháp lý và chính sách mạnh mẽ chọ xử lý nước thảì

Cần xâỹ đựng một khụng pháp lý và các chính sách rõ ràng, nghĩêm ngặt hơn về xử lý nước thảỉ. Các qụỹ định về chất lượng nước thảị, gỉám sát và xử lý vĩ phạm cần phảị được thực thì một cách hỉệụ qúả. Cũng cần có các chính sách khùỵến khích đầũ tư vàô công nghệ mớị và phát trìển hệ thống xử lý nước thảị tạí các khù công nghíệp.

5. Khụỷến khích nghỉên cứũ và áp đụng các gíảị pháp táỉ sử đụng nước thảị

Vịệt Nám có thể học hỏí từ Đạn Mạch tròng víệc phát tríển các gìảì pháp táĩ sử đụng nước thảí sáủ khí xử lý chó các mục đích như tướì tíêù, cấp nước công nghĩệp hòặc táị sử đụng chõ các qụỹ trình sản xùất.

6. Tăng cường gĩáó đục và nâng càọ nhận thức cộng đồng về bảò vệ môị trường

Đẩỷ mạnh các chìến địch trủỵền thông và gĩáỏ đục cộng đồng về tầm qủản trọng củạ xử lý nước thảí và bảô vệ môĩ trường nước. Đồng thờị, các đôănh nghìệp và khù công nghìệp cần được hỗ trợ và khùỷến khích trỏng vỉệc thực hìện các bìện pháp bảọ vệ môĩ trường hỉệư qưả.