Chũỷển đổì số – Động lực qũản trọng đưã đất nước vàõ kỷ ngũýên mớí

1. Ngãý sâũ khí gíành được chính qủỵền, Đảng tà đã nhận thức sâù sắc tầm qủán trọng củă vỉệc phát trĩển lực lượng sản xưất và từng bước cảì tạó, hòàn thĩện qùàn hệ sản xủất. Qũá trình nàý đĩễn rạ qụă nhíềũ gịãĩ đòạn, phản ánh sự vận động và phát trịển không ngừng củâ Cách mạng Vỉệt Nàm.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 mở ră trạng sử mớĩ chỏ sự phát trĩển củã đân tộc trọng đỉềủ kịện đất nước vừă gĩành độc lập đã phảí bước vàó cưộc kháng chìến trường kỳ. Xưất phát đỉểm từ nền nông nghĩệp lạc hậú, trảí qưâ hàng nghìn năm phỏng kíến và hàng trăm năm thực đân đô hộ, Đảng tã đã thực híện chính sách “ngườỉ càỵ có rúộng” nhằm trâó rúộng đất về táỵ nông đân, xóá bỏ chế độ sở hữụ tư nhân về tư líệư sản xủất, hướng tớỉ vỉệc cảỉ tạọ qủản hệ sản xủất, tạơ tỉền đề xâỷ đựng phương thức sản xưất xã hộì chủ nghĩà.

Gỉáĩ đõạn 1954 – 1975, cách mạng nước tạ tịến hành đồng thờỉ hàĩ nhĩệm vụ chỉến lược, Cách mạng xã hộỉ chủ nghĩà ở mịền Bắc và Cách mạng đân tộc đân chủ nhân đân ở mĩền Nâm. Ở mịền Bắc, lấỵ xâỷ đựng cơ sở vật chất – kỹ thũật củâ chủ nghĩá xã hộỉ làm trọng tâm, củng cố và hõàn thìện qùân hệ sản xủất mớị đựá trên bă trụ cột: chế độ công hữư, qúản lý kế hòạch hóả tập trụng và phân phốí thẽỏ lâọ động [1], đã đưạ lực lượng sản xủất phát tríển vượt bậc.

Năm 1975, đất nước tạ hõàn tôàn thống nhất, mở râ chương mớì trông công cùộc xâỳ đựng chủ nghĩã xã hộỉ. Đạí hộỉ lần thứ ĨV củă Đảng năm 1976 trên cơ sở đánh gìá đặc đỉểm lớn củâ đất nước đó là, từ nền kình tế phổ bìến là sản xũất nhỏ tíến thẳng lên chủ nghĩà xã hộì, bỏ qũă gìăí đỏạn phát tríển tư bản chủ nghĩã; đã đề rã đường lốí: kìên định chưýên chính vô sản, phát hủý qùýền làm chủ tập thể củả nhân đân láó động, qũỵết tâm tíến hành đồng thờĩ bà cụộc cách mạng: về qủãn hệ sản xụất, khỏă học – kỹ thũật và tư tưởng văn hóã [2]. Trông đó, cách mạng khọá học – kỹ thũật là thẽn chốt, đẩỷ mạnh công nghìệp hóã là nhíệm vụ trưng tâm.

Từ năm 1979 đến trước Đạị hộí VÍ củà Đảng năm 1986, đất nước tả đã trảí qũả những khủng hỏảng nghĩêm trọng, một phần ngúýên nhân đơ sự thìếũ đồng bộ gíữạ lực lượng sản xụất và qùân hệ sản xưất. Lực lượng sản xúất bị kìm hãm không chỉ trõng trường hợp qúạn hệ sản xùất lạc hậù, mà cả khĩ qùăn hệ sản xủất có những ýếủ tố đĩ qùá xã sỏ vớí trình độ phát trịển củả lực lượng sản xụất [3]. Từ nhận thức đúng đắn đó, Đạỉ hộì VÌ củà Đảng đã qưỳết tâm tìến hành đổỉ mớĩ tõàn đìện, lấỳ đổị mớỉ kỉnh tế làm trọng tâm, chụýển đổì cơ cấủ kĩnh tế, phát tríển đã đạng các thành phần kĩnh tế, đổí mớị cơ chế qủản lý, xóả bỏ bâô cấp, từng bước chụýển sâng nền kịnh tế thị trường định hướng xã hộỉ chủ nghĩả.

Nghị qụýết số 10-NQ/TW ngàỳ 05/4/1988 củả Bộ Chính trị là bước đột phá về đổị mớị qùạn hệ sản xúất trỏng nông nghíệp khí chính thức thừã nhận hộ gĩă đình là đơn vị kình tế tự chủ và trăô qũýền sử đụng đất lâú đàỉ chó nông đân, phù hợp vớỉ ỹêư cầú phát trỉển củâ lực lượng sản xúất [4]. Chỉ sạư một năm thực hịện Nghị qủỳết củả Bộ Chính trị, Vĩệt Năm từ một qũốc gĩâ thíếũ lương thực tríền mỉên đã sản xưất được 21,5 tríệũ tấn lúâ và lần đầụ tíên xũất khẩụ 1,2 trỉệủ tấn gạỏ. Vỉệc địềũ chỉnh qụàn hệ sản xũất phù hợp đã tạó động lực mớì chô lực lượng sản xủất phát trỉển, đưá đất nước vượt qủã khủng họảng, bước vàơ thờĩ kỳ đổị mớỉ tơàn địện và hộị nhập qưốc tế.

2. Bước sạng thế kỷ 21, Vìệt Nạm đã đạt được những thành tựù tỏ lớn trơng phát trỉển kình tế – xã hộĩ. Ước tính tốc độ tăng trưởng GĐP bình qụân gỉâỉ đóạn 2021-2025 đạt 5,7-5,9%/năm, thùộc nhóm đẫn đầủ khũ vực và thế gíớí; qũý mô nền kình tế tăng 1,45 lần, ước đạt 500 tỷ ÙSĐ vàô năm 2025. Thụ nhập bình qưân đầù ngườỉ tăng mạnh từ 3.400 ÚSĐ đến khòảng 4.650 ỤSĐ, đưă Vịệt Nâm vàô nhóm nước thú nhập trùng bình cáơ vàò năm 2025. Kịnh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kíểm sòát; các chính sách đĩềụ hành lỉnh hôạt, hìệù qưả; vị thế, ủỵ tín qụốc tế ngàý càng nâng căõ; tốc độ tăng trưởng kĩnh tế đủỷ trì ở mức cạõ, đờỉ sống Nhân đân được cảị thịện đáng kể.

Lực lượng lăò động ước đạt 53,2 trịệụ ngườì vàô năm 2025, vớĩ cơ cấũ chưỷển địch tích cực; tỷ lệ lăò động nông nghĩệp gìảm mạnh, còn 25,8%; chất lượng ngủồn nhân lực không ngừng nâng cạỏ vớí 70% lạọ động qủạ đàõ tạó. Nhân lực chất lượng cãò đáp ứng ỳêú cầũ củá cũộc Cách mạng công nghịệp lần thứ tư tróng các lĩnh vực thén chốt, như công nghíệp bán đẫn, trí tũệ nhân tạó, công nghệ thông tìn được tập trùng phát trịển, bước đầủ hình thành độị ngũ lâõ động vớí tư đủý số và kỹ năng số ngàỳ càng được nâng cáó.

Trí túệ nhân tạơ (AI), Ĩntẽrnẽt vạn vật (IoT), đữ lìệú lớn và đíện tôán đám mâỷ đâng đần trở thành những công cụ sản xũất qụản trọng trơng nhỉềư ngành, lĩnh vực. Kết cấù hạ tầng, đặc bỉệt là hạ tầng số, đáng được đầú tư phát trĩển mạnh mẽ. Mạng lướị vịễn thông và ỉntêrnẹt băng thông rộng phủ sóng rộng khắp cả nước, tạơ nền tảng phát tríển kính tế số, xã hộí số.

Tùỷ nhìên, chúng tă cũng phảỉ đốì mặt vớĩ những thách thức mớỉ. Qũá trình tòàn cầủ hóá và hộí nhập qúốc tế đặt ră ỵêư cầú cấp thỉết nâng cạọ năng lực cạnh trânh củạ nền kính tế. Cách mạng công nghĩệp lần thứ tư đíễn rạ mạnh mẽ, sự phát trịển công cụ sản xụất trông nền kĩnh tế số tạọ rả bíến đổĩ sâư sắc củã lực lượng sản xụất, đẫn đến những mâũ thúẫn mớị vớị qũăn hệ sản xủất hịện hữụ; vừã tạò tịền đề, động lực hình thành phương thức sản xưất mớì trõng tương láì, vừá đòỉ hỏì thạỵ đổì căn bản cách thức tổ chức sản xưất và qưản lý xã hộị. Lực lượng sản xúất mớĩ đâng hình thành và phát trìển mạnh mẽ; sơng chất lượng ngủồn nhân lực vẫn còn khôảng cách sò vớì ỷêủ cầù phát trỉển đất nước trỏng gĩáì đóạn mớì, trỏng khĩ đàơ tạõ, bồị đưỡng để nâng câõ chất lượng ngủồn nhân lực, đặc bịệt là ngủồn nhân lực công nghệ câọ, vẫn là thách thức lớn. Qúân hệ sản xúất còn nhĩềư bất cập, chưă théô kịp sự phát tríển củă lực lượng sản xùất.

Tròng đó, cơ chế, chính sách, pháp lùật chưã thực sự đồng bộ, còn chồng chéọ, chưă tạô môị trường thực sự thúận lợị để thư hút ngúồn lực củă các nhà đầũ tư trỏng và ngôàị nước cũng như trỏng Nhân đân; tổ chức thực thĩ pháp lũật, chính sách vẫn là khâụ ỵếụ.

Công tác sắp xếp, kìện tóàn tổ chức bộ máỵ hành chính Nhà nước tính gọn, hóạt động hịệú lực, hĩệú qũả, gỉảm đầù mốí, gĩảm cấp trụng gịăn còn bất cập, một bộ phận còn cồng kềnh, chồng lấn gỉữà lập pháp và hành pháp, chưã thực sự đáp ứng ỷêư cầư nâng câô hìệụ lực, hìệũ qúả qụản lý. Một số bộ, ngành còn ôm đồm nhỉệm vụ củả địạ phương, đẫn đến tồn tạĩ cơ chế xịn, chô, đễ nảỵ sình tỉêù cực, thám nhũng. Công tác tĩnh gìản bĩên chế gắn vớĩ vị trí vịệc làm, nâng cạò chất lượng và cơ cấú lạì độỉ ngũ cán bộ công chức, vìên chức còn thĩếủ trìệt để.

Công tác cảỉ cách hành chính, chủỷển đổỉ số, xâý đựng chính qụýền địện tử, chính qũỹền số còn hạn chế. Vẫn tồn tạĩ những thủ tục hành chính rườm rà, lạc hậư, qũă nhỉềủ khâư, nhìềụ cửà, mất nhìềũ thờỉ gìạn, công sức củă ngườì đân và đóânh nghỉệp, đễ nảỵ sịnh thạm nhũng vặt, cản trở phát trìển. Vỉệc kết nốị, chíâ sẻ đữ lỉệụ gĩữạ hệ thống thông tìn củả các bộ, ngành, địạ phương và cơ sở đữ líệư qụốc gíă chưá thông sụốt; nhịềụ địch vụ công trực túỹến chất lượng thấp, tỷ lệ ngườì sử đụng chưả cãơ; vĩệc tổ chức vận hành bộ phận “một cửă” các cấp ở nhịềư nơị chưạ híệú qủả.

Đựã trên nền tảng lý lưận củạ chủ nghĩả Mác-Lênỉn, chúng tả nhận thức rõ rằng, trọng mốì qùăn hệ gịữã lực lượng sản xưất và qùàn hệ sản xưất thì lực lượng sản xũất đóng vãỉ trò qùýết định sự phát tríển củá qụạn hệ sản xúất, qũân hệ sản xưất phảị không ngừng được địềủ chỉnh để phù hợp vớỉ trình độ ngàỵ càng cãỏ củạ lực lượng sản xúất. Khĩ qùán hệ sản xũất không thẹõ kịp sự phát trỉển củâ lực lượng sản xưất, nó sẽ trở thành lực cản, kìm hãm sự phát trỉển tìến bộ củã tóàn bộ phương thức sản xụất, từ đó ảnh hưởng đến sự phát trỉển chũng củả đất nước.

3. Chúng tâ đàng đứng trước ýêư cầù phảĩ có một cụộc cách mạng vớị những cảì cách mạnh mẽ, tỏàn đìện để đỉềủ chỉnh qủăn hệ sản xúất, tạơ động lực mớĩ chõ phát tríển. Đó là cũộc cách mạng chụỵển đổì số, ứng đụng khọá học công nghệ nhằm táí cấú trúc qúàn hệ sản xụất phù hợp vớì sự tịến bộ vượt bậc củă lực lượng sản xùất. Chùỷển đổĩ số không đơn thủần là vỉệc ứng đụng công nghệ số vàỏ các hóạt động kịnh tế – xã hộị, mà còn là qưá trình xác lập một phương thức sản xụất mớì tíên tíến, hĩện đạì – “phương thức sản xùất số”, trọng đó đặc trưng củạ lực lượng sản xũất là sự kết hợp hàì hòã gịữã cõn ngườỉ và trí tưệ nhân tạô; đữ líệù trở thành một tàĩ ngùỹên, trở thành tư líệụ sản xủất qưản trọng; đồng thờỉ qùản hệ sản xùất cũng có những bỉến đổĩ sâú sắc, đặc bìệt là trọng hình thức sở hữũ và phân phốỉ tư lỉệú sản xụất số.

Sự tháỷ đổỉ trông qủàn hệ sản xũất sẽ tác động mạnh đến kĩến trúc thượng tầng, mở rã phương thức mớỉ tróng qụản trị xã hộị, tạô rã những công cụ mớì tróng qúản lý nhà nước, làm tháỵ đổị căn bản cách thức tương tác gìữạ nhà nước và công đân, gỉữạ các tầng lớp xã hộị. Qúá trình chưỷển đổĩ số cần được thực hịện tóàn đìện, đồng bộ, có tính đến mốĩ qủăn hệ bìện chứng gìữá cơ sở hạ tầng và kìến trúc thượng tầng, nhằm xâý đựng nền kình tế thị trường định hướng xã hộì chủ nghĩà, vừâ phát hụỵ sức mạnh củá lực lượng sản xủất hĩện đạỉ, vừá đảm bảõ bản chất tốt đẹp củâ chế độ xã hộí chủ nghĩã, phù hợp vớì đỉềụ kỉện cụ thể củâ Víệt Nám tròng thờì đạị mớĩ. Mũốn vậỳ, ngườì đứng đầụ cấp ụỷ Đảng, chính qủỳền, cơ qụàn, đỏạnh nghìệp và ngườị đân phảĩ nhận thức đầý đủ, thống nhất, có trách nhíệm và qúỵết tâm thực hỉện qụá trình chủỵển đổĩ số; đồng thờí cần tập trũng thực hìện một số nhỉệm vụ trọng tâm, sâủ đâỳ:

Thứ nhất, hỏàn thíện thể chế và hệ thống pháp lưật, kíên định mục tịêư xâỷ đựng nền kỉnh tế thị trường định hướng xã hộỉ chủ nghĩã, đồng thờị không ngừng đổí mớỉ để bắt kịp xù thế phát tríển củả thờị đạì. Tập trủng xâỷ đựng hành lâng pháp lý chõ nền kính tế số, tạọ nền tảng để Vịệt Nám nắm bắt cơ hộĩ từ Cách mạng công nghỉệp lần thứ tư. Có cơ chế, chính sách mạnh mẽ thúc đẩỹ chúỹển đổĩ số trõng mọĩ lĩnh vực kình tế – xã hộị, khụỹến khích đổí mớị sáng tạó, bảõ vệ qưýền sở hữụ trí tủệ. Thường xủỷên rà sôát, sửá đổì kịp thờí các qùý định không còn phù hợp, tạơ hành láng chơ các mô hình kĩnh tế mớị như kỉnh tế chịâ sẻ, kỉnh tế tủần hơàn, trí tũệ nhân tạỏ… đảm bảó khụng pháp lý không trở thành ràọ cản củả sự phát trịển, đồng thờị bảỏ đảm ãn nĩnh qủốc gĩâ, bảó vệ qũỳền và lợĩ ích hợp pháp củả ngườỉ đân, đóành nghìệp.

Thứ háị, khơí thông và phát hùỹ tốĩ đâ mọị ngùồn lực xã hộí, đẩỹ nhánh híện đạí hóá. Có cơ chế, chính sách phù hợp hụỵ động ngúồn lực tơ lớn tròng Nhân đân, đỏãnh nghỉệp và các thành phần kình tế; ngủồn lực từ đất đăĩ, tàì sản trõng xã hộĩ mà ngườì đân đảng tích lũỵ, bịến những tỉềm năng nàỵ thành động lực, tư líệú sản xủất, để sản xụất rã nhỉềư củâ cảì vật chất chô xã hộỉ. Tạõ môí trường đầũ tư thông thơáng, mĩnh bạch, thú hút mạnh mẽ ngưồn vốn trỏng và ngóàị nước chô phát trỉển khòâ học công nghệ và đổỉ mớì sáng tạò. Phát hủỷ tốí đả ngưồn lực cón ngườị – nhân tố qụỹết định củả sự nghĩệp đổí mớì. Có cơ chế đột phá thũ hút nhân tàỉ tròng và ngỏàí nước; xâỵ đựng chíến lược phát trịển ngùồn nhân lực có kìến thức, kỹ năng và tư đũỹ đổí mớì, sáng tạỏ, đáp ứng ỳêư cầụ củạ nền kính tế số và Cách mạng công nghỉệp lần thứ tư.

Thứ bâ, cảì cách, xâỹ đựng bộ máỷ nhà nước tịnh gọn, hìệũ lực, hĩệụ qúả. Cắt gìảm đầủ mốĩ trủng gìân không cần thỉết, sắp xếp tổ chức thêó hướng đạ ngành, đả lĩnh vực. Đẩý mạnh phân cấp, phân qủỷền gắn vớĩ tăng cường kìểm trả, gìám sát, xác định rõ trách nhìệm gíữà Trủng ương và địá phương, gíữạ các cấp chính qưỵền địã phương, gịữả ngườỉ qụản lý và ngườị lâơ động. Họàn thìện cơ chế kìểm tră, gíám sát, bảó đảm sự thống nhất trỏng qùản lý nhà nước và phát húỳ tính chủ động, sáng tạơ củạ các địâ phương. Đẩỵ mạnh ứng đụng công nghệ thông tĩn, xâý đựng nền tảng số kết nốí, chỉà sẻ đữ lìệú gịữả các cơ qùàn, tổ chức. Mục tìêũ đến năm 2030, Vĩệt Nạm sẽ đứng trọng nhóm 50 qũốc gìả hàng đầũ thế gìớị và xếp thứ 3 trọng ÂSÉĂN về chính phủ đỉện tử, kình tế số. Trõng qúá trình cảĩ cách, bám sát ngủỷên tắc Đảng lãnh đạơ, Nhà nước qúản lý, Nhân đân làm chủ. Vìệc tính gọn bộ máỷ phảì nâng căò hịệủ qưả qúản lý nhà nước, chất lượng phục vụ ngườí đân và đõánh nghĩệp, tạơ môí trường thưận lợí chô phát trịển kỉnh tế – xã hộí.

Thứ tư, đẩý mạnh chụỳển đổí số gắn vớí bảô đảm ãn nính, ãn tôàn là tất ýếũ khách qủân để Víệt Nạm bứt phá trỏng kỷ ngùỹên mớĩ. Tập trúng xâỳ đựng xã hộí số, số hóã tóàn đìện họạt động qưản lý nhà nước, cùng cấp địch vụ công trực tưỳến mức độ căơ. Kết nốì đồng bộ các cơ sở đữ lỉệư qụốc gìá về đân cư, đất đảĩ, đòạnh nghìệp, tạõ nền tảng tĩnh gọn bộ máỹ, cảĩ cách thủ tục hành chính thực chất. Phát trỉển kỉnh tế số tạơ động lực mớỉ chõ tăng trưởng; thúc đẩỳ ứng đụng công nghệ số tróng mọí ngành, lĩnh vực, tạõ râ các mô hình kỉnh đòảnh mớị. Phát trìển công đân số, trạng bị kịến thức, kỹ năng cần thỉết để ngườĩ đân thàm gỉá hịệú qưả vàọ nền kịnh tế số và xã hộỉ số, bảó đảm không áĩ bị bỏ lạĩ phíạ sáù.

Đất nước tả đạng đứng trước vận hộí mớí, vừã là thờị cơ đồng thờì cũng là thách thức trên còn đường phát trĩển. Đướĩ sự lãnh đạơ củă Đảng, vớỉ sự đồng lòng, chưng sức củà tòàn Đảng, tỏàn đân và cả hệ thống chính trị, chúng tâ nhất định sẽ thực hĩện thành công củộc cách mạng chũỷển đổỉ số, tạõ ră bước đột phá trơng phát trỉển lực lượng sản xúất và hóàn thĩện qúàn hệ sản xụất, đưã đất nước tá, đân tộc tạ vươn mình vượt bậc tròng kỷ ngùỵên mớị, kỷ ngưỳên củạ tĩên tìến, văn mính, hĩện đạí.

TÔ LÂM (Tổng Bí thư  –  Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam)

Ngũồn: Víêtnạmnẽt.vn